Ăn trái cây và rau quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh

Một bài báo quan điểm gần đây được đăng tải trên Tạp chí Dinh dưỡng Châu Âu (European Journal of Nutrition) đã tổng hợp và phân tích các kết quả từ Hội nghị EGEA lần thứ 9, diễn ra tại Barcelona, Tây Ban Nha, từ ngày 20 đến 22 tháng 9 năm 2023. Bài báo này tập trung vào những hiểu biết hiện tại về vai trò của rau củ và trái cây (FV) đối với sức khỏe của con người và hành tinh.

Các cuộc thảo luận giữa gần 150 nhà khoa học và các bên liên quan tại Hội nghị đã làm rõ những lợi ích của rau củ và trái cây đối với sức khỏe con người. Các nghiên cứu chỉ ra rằng rau củ và trái cây có tác dụng bảo vệ quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh tiểu đường loại 2 (T2D), các bệnh tim mạch (CVD) và một số loại ung thư. Tuy nhiên, các nhà khoa học nhấn mạnh rằng cần tiếp tục nghiên cứu để hiểu rõ hơn về cơ chế phòng ngừa ung thư, ngoài mối liên hệ đã được xác nhận giữa lượng chất xơ trong chế độ ăn uống và nguy cơ ung thư ruột. Điều này đặc biệt quan trọng để xác định các yếu tố cụ thể và các tác động tiềm năng của rau củ và trái cây đối với các loại ung thư khác.

Bên cạnh những lợi ích đối với sức khỏe, rau củ và trái cây còn ít tác động đến môi trường so với nhiều loại thực phẩm khác, giúp giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái và hỗ trợ tính bền vững về môi trường. Tuy nhiên, một thách thức lớn trong việc sản xuất rau củ và trái cây là lượng nước tiêu thụ rất lớn, điều này đòi hỏi các biện pháp quản lý nguồn nước hiệu quả và bền vững hơn trong các quy trình sản xuất nông sản. Mặc dù vậy, mức độ tiêu thụ rau củ và trái cây trên toàn cầu vẫn chưa đạt được mức tối ưu. Chính vì vậy, cần có các chiến lược khuyến khích tiêu thụ rau củ và trái cây nhiều hơn để không chỉ bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn thúc đẩy một tương lai bền vững hơn, cả về mặt môi trường và dinh dưỡng.

Tổng quan

Hệ thống thực phẩm là một khái niệm rộng lớn, bao gồm tất cả các hoạt động liên quan đến sản xuất, chế biến, phân phối và tiêu thụ thực phẩm, cùng với các tác động của chúng đối với nền kinh tế, sức khỏe con người và môi trường. Với sự gia tăng dân số toàn cầu, hệ thống thực phẩm hiện nay đang phải đối mặt với một thách thức chưa từng có: làm sao đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng ngày càng tăng của con người mà vẫn duy trì sự cân bằng với chi phí sinh thái và bảo vệ môi trường.

Theo ước tính, các hệ thống thực phẩm hiện tại đóng góp từ 20% đến 35% lượng khí nhà kính thải ra, và là nguyên nhân chính dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như chuyển đổi đất nông nghiệp, phá rừng và mất đa dạng sinh học. Đồng thời, một nghịch lý nghiêm trọng đang tồn tại: gần 690 triệu người trên thế giới, tương đương 8,9% dân số toàn cầu, vẫn đang phải đối mặt với nạn đói, trong khi gần 1/10 dân số bị thiếu hụt nghiêm trọng về an ninh lương thực. Thêm vào đó, khoảng 3 tỷ người không thể tiếp cận được chế độ ăn uống lành mạnh, điều này làm gia tăng các vấn đề sức khỏe toàn cầu.

Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra tầm quan trọng của rau củ và trái cây (FV) trong việc xây dựng một hệ thống thực phẩm bền vững, vì chúng không chỉ cung cấp nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng mà còn có tiềm năng tiết kiệm chi phí, đồng thời có tác động môi trường thấp hơn nhiều so với thịt và các nhóm thực phẩm khác. Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO) đã nhấn mạnh vai trò thiết yếu của rau củ và trái cây trong chế độ ăn uống của con người, đồng thời khuyến khích việc tăng cường tiêu thụ nhóm thực phẩm này như một giải pháp để cải thiện sức khỏe cá nhân và hỗ trợ bảo vệ môi trường.

Rất tiếc, rau củ và trái cây vẫn chưa được tiêu thụ đúng mức, đặc biệt là ở các quốc gia phương Tây, nơi mà những thực phẩm này thường không được đưa vào chế độ ăn uống hàng ngày một cách rộng rãi. Có nhiều yếu tố phức tạp gây trở ngại cho việc tiêu thụ rau củ và trái cây, bao gồm sự thiếu hiểu biết của công chúng về lợi ích sức khỏe của chúng, sự thiếu quen thuộc với hương vị của rau củ và trái cây trong chế độ ăn truyền thống, cùng với các chiến lược tiếp thị của ngành công nghiệp thực phẩm thiên về thực phẩm chế biến sẵn hoặc thực phẩm động vật. Ngoài ra, ảnh hưởng xã hội, thói quen ăn uống lâu dài, và thậm chí là sự thiếu hụt khả năng tiếp cận với rau củ và trái cây tươi ở nhiều khu vực cũng đóng một vai trò quan trọng. Những yếu tố này, kết hợp với sự sẵn có của các lựa chọn thực phẩm khác và đôi khi là chi phí kinh tế cao của rau củ và trái cây so với các sản phẩm thực phẩm khác, đã khiến cho việc tiêu thụ rau củ và trái cây không đạt được mức độ tối ưu.

Để giải quyết vấn đề này, hệ thống One Health được thiết kế nhằm huy động các chuyên gia từ nhiều lĩnh vực và các bên liên quan khác nhau, để chia sẻ dữ liệu và thảo luận các giải pháp nhằm thúc đẩy một tương lai bền vững cho sức khỏe hành tinh. One Health là một lĩnh vực nghiên cứu khoa học tích hợp, thống nhất, nhằm tạo ra sự cân bằng và tối ưu hóa sức khỏe của con người, động vật và hệ sinh thái. Bằng cách tập trung vào mối liên hệ giữa ba yếu tố này, One Health hy vọng sẽ đưa ra những giải pháp toàn diện giúp cải thiện sức khỏe cộng đồng và bảo vệ môi trường một cách bền vững trong dài hạn.

Hội nghị EGEA

Hội nghị EGEA (European Fruit and Vegetables Consumption Conference) là một sự kiện quốc tế quan trọng, được tổ chức nhằm tạo cơ hội cho các nhà khoa học, chuyên gia dinh dưỡng và các bên liên quan thảo luận, chia sẻ các nghiên cứu và đưa ra các khuyến nghị chính sách dựa trên bằng chứng khoa học. Mục tiêu chính của hội nghị là thúc đẩy việc tiêu thụ rau củ và trái cây trong chế độ ăn uống dinh dưỡng và bền vững, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của chúng đối với sức khỏe cộng đồng và bảo vệ môi trường. Hội nghị này được thành lập vào năm 2003 và đã trở thành một nền tảng quan trọng để nâng cao nhận thức và tạo ra các giải pháp lâu dài cho một chế độ ăn uống lành mạnh hơn.

Lần tổ chức gần đây nhất của Hội nghị EGEA là lần thứ 9, được tổ chức bởi Aprifel (Hiệp hội Phát triển Tiêu thụ Rau Củ và Trái Cây) tại Barcelona, Tây Ban Nha, từ ngày 20 đến 22 tháng 9 năm 2023. Sự kiện này thu hút sự tham gia của hàng trăm nhà khoa học, chuyên gia dinh dưỡng, các cơ quan y tế và chính sách từ khắp nơi trên thế giới.

Các nội dung chính của Hội nghị EGEA lần thứ 9 bao gồm:

1. Vai trò của rau củ và trái cây trong phòng ngừa bệnh mạn tính: Hội nghị đã thảo luận sâu rộng về tác dụng của rau củ và trái cây trong việc phòng ngừa các bệnh mạn tính như bệnh tim mạch, tiểu đường loại 2 và các loại ung thư. Các nghiên cứu khoa học được trình bày đã chứng minh rằng việc tăng cường tiêu thụ rau củ và trái cây có thể giúp giảm nguy cơ mắc phải những căn bệnh này và cải thiện sức khỏe toàn diện.

2. Tính bền vững và sức khỏe hành tinh: Một phần quan trọng của hội nghị là các cuộc thảo luận về tính bền vững của rau củ và trái cây trong hệ thống thực phẩm toàn cầu. Việc tăng cường sản xuất và tiêu thụ rau củ và trái cây không chỉ có lợi cho sức khỏe con người mà còn giúp giảm tác động tiêu cực đến môi trường, bao gồm giảm khí nhà kính, bảo vệ đa dạng sinh học và duy trì sự ổn định của hệ sinh thái.

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn thực phẩm của người tiêu dùng: Hội nghị cũng xem xét các yếu tố tác động đến sự lựa chọn thực phẩm của người tiêu dùng, bao gồm thói quen ăn uống, nhận thức về lợi ích sức khỏe, ảnh hưởng của tiếp thị và các yếu tố văn hóa, xã hội. Điều này giúp các nhà khoa học và các nhà hoạch định chính sách hiểu rõ hơn về các rào cản và cơ hội trong việc thay đổi thói quen tiêu thụ thực phẩm.

4. Các đề xuất nhằm đưa rau củ và trái cây vào trọng tâm của các cuộc thảo luận và nghiên cứu về One Health trong tương lai: Cuối cùng, hội nghị đưa ra các đề xuất quan trọng về cách đưa rau củ và trái cây vào trung tâm của các cuộc thảo luận và nghiên cứu trong khuôn khổ One Health, một phương pháp nghiên cứu tích hợp nhằm tối ưu hóa sức khỏe con người, động vật và hệ sinh thái. Đây là bước đi quan trọng trong việc xây dựng một hệ thống thực phẩm bền vững và lành mạnh hơn trong tương lai.

Hội nghị EGEA lần thứ 9 đã đóng góp một phần quan trọng trong việc định hình các chiến lược toàn cầu để thúc đẩy tiêu thụ rau củ và trái cây, qua đó giúp tạo ra một tương lai bền vững cho sức khỏe của con người và hành tinh.

Nội dung chính của Hội nghị EGEA

Bài viết này tổng hợp bốn kết quả chính từ Hội nghị EGEA lần thứ 9, diễn ra tại Barcelona, Tây Ban Nha, với sự tham gia của các chuyên gia và nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới:

1. Vai trò của rau củ và trái cây đối với One Health: Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng rau củ và trái cây có vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe con người và hỗ trợ hệ sinh thái bền vững. Việc tăng cường tiêu thụ rau củ và trái cây đã được chứng minh là có lợi trong việc phòng ngừa các bệnh không lây nhiễm (NCDs), chẳng hạn như bệnh tim mạch (CVDs), tiểu đường tuýp 2 (T2D), và nhiều loại ung thư. Với hàm lượng chất xơ cao, vitamin, kali, cùng các hợp chất chống oxy hóa và chống viêm, việc ăn khoảng 400g rau củ và trái cây mỗi ngày có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh này. Hơn nữa, mức tiêu thụ càng cao (tối đa 800g/ngày), lợi ích sức khỏe mang lại càng lớn.

2. Những lỗ hổng trong hiểu biết hiện tại: Mặc dù có rất nhiều nghiên cứu chứng minh tác dụng của rau củ và trái cây đối với sức khỏe, nhưng vẫn còn nhiều khoảng trống trong hiểu biết của chúng ta về cơ chế cụ thể mà chúng tác động đến sức khỏe con người. Các nghiên cứu mới cũng chỉ ra rằng rau củ và trái cây có thể giúp điều hòa hệ vi sinh đường ruột, mang lại những lợi ích tiềm năng cho sức khỏe não bộ và tinh thần. Tuy nhiên, vẫn cần nhiều nghiên cứu sâu hơn để xác định rõ hơn các cơ chế này và cách chúng ảnh hưởng đến các bệnh lý khác nhau.

3. Các vấn đề còn chưa chắc chắn: Một số vấn đề vẫn chưa rõ ràng trong các nghiên cứu hiện tại, đặc biệt là về sự khác biệt giữa các chế độ ăn dựa trên thực vật lành mạnh và không lành mạnh. Các nghiên cứu đã làm rõ rằng chất lượng dinh dưỡng trong chế độ ăn uống lành mạnh phụ thuộc vào nguồn gốc thực phẩm, cách chế biến và tỉ lệ tiêu thụ các nhóm thực phẩm khác nhau. Hơn nữa, một vấn đề quan trọng là mặc dù các bằng chứng khoa học đã chỉ ra lợi ích của rau củ và trái cây, nhưng phần lớn các quốc gia vẫn chưa đạt được mức tiêu thụ khuyến nghị hằng ngày.

4. Các khuyến nghị cho nghiên cứu và chính sách trong tương lai: Hội nghị EGEA đã đưa ra bảy khuyến nghị chính sách nhằm giải quyết vấn đề này:

   • Điều chỉnh khuyến nghị dinh dưỡng: Các khuyến nghị dinh dưỡng cần được điều chỉnh sao cho phù hợp với văn hóa, truyền thống địa phương, tình hình thị trường và sở thích ẩm thực của từng quốc gia.

   • Đảm bảo tính khả dụng và hợp túi tiền: Rau củ và trái cây cần phải dễ dàng tiếp cận, hấp dẫn và có giá thành hợp lý trong các chương trình giáo dục dinh dưỡng, nhằm khuyến khích mọi người tiêu thụ chúng.

   • Xây dựng các giải pháp cùng với đối tượng thụ hưởng: Các chiến lược cần được thiết kế và triển khai dựa trên nhu cầu thực tế của người tiêu dùng và cộng đồng.

   • Theo dõi mức tiêu thụ thực phẩm: Cần có các hệ thống giám sát để theo dõi mức tiêu thụ rau củ và trái cây trong các chế độ ăn uống của cộng đồng.

   • Chiến lược tiếp thị hiệu quả: Sử dụng các chiến lược tiếp thị mạnh mẽ để làm cho rau củ và trái cây trở nên hấp dẫn như các sản phẩm giàu chất béo, muối và đường (HFSS).

   • Hỗ trợ hạ tầng thị trường địa phương: Cần nâng cao năng lực cho các doanh nghiệp nhỏ và phát triển hạ tầng thị trường địa phương để cải thiện môi trường thực phẩm và thúc đẩy tiêu thụ rau củ và trái cây.

   • Áp dụng cách tiếp cận toàn diện và có hệ thống: Chính sách cần phải được xây dựng một cách toàn diện và có hệ thống để đảm bảo tính hiệu quả và chi phí hợp lý trong việc thúc đẩy tiêu thụ rau củ và trái cây.

Về mặt bền vững

Rau củ và trái cây không chỉ có lợi cho sức khỏe mà còn giúp nâng cao tính bền vững của hệ thống thực phẩm toàn cầu. Chúng là một trong những nguồn dinh dưỡng phong phú nhất nhưng lại ít tác động đến môi trường so với các nhóm thực phẩm khác như thịt. Việc tiêu thụ rau củ và trái cây có thể giảm thiểu các tác động tiêu cực đối với môi trường, đồng thời giúp tăng cường liên kết giữa các khu vực và giảm xung đột giữa các cộng đồng.

Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất hiện nay là việc sản xuất rau củ và trái cây thường tiêu tốn rất nhiều nước. Điều này có thể được giải quyết bằng các kỹ thuật nông nghiệp bền vững, chẳng hạn như tưới chính xác, tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước, phủ hữu cơ và các phương pháp canh tác sinh thái khác. Những cải tiến này có thể giúp giảm lượng nước tiêu thụ trong sản xuất nông sản mà vẫn duy trì năng suất và chất lượng.

Ngoài ra, sự phụ thuộc quá mức vào thuốc trừ sâu và phân bón tổng hợp cũng là một thách thức lớn. Tuy nhiên, việc áp dụng rộng rãi thuốc trừ sâu sinh học và phân bón nông sinh thái có thể giải quyết vấn đề này, mang lại giải pháp bền vững cho ngành nông nghiệp trong tương lai gần.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đọc đã có thêm thông tin hữu ích về tầm quan trọng của việc tiêu thụ rau củ và trái cây trong việc giảm nguy cơ mắc các bệnh, đặc biệt là các bệnh mạn tính.

Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật. Để tối ưu hóa các lợi ích sức khỏe, chúng ta cần triển khai các biện pháp khuyến khích tiêu thụ rau củ và trái cây nhiều hơn, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò thiết yếu của chúng trong việc duy trì sức khỏe lâu dài.